Karşılıksız Çeklerde İzlenecek Yollar

Karşılıksız çek, ödeme günü gelen ve ödenmesi için bankaya ibraz edilen çeklerin, çek hesabında çeki karşılamaya yetecek miktarda nakit bulunmamasıdır. Ticari hayatta ödeme aracı olarak kullanılan çeklerin, karşılıksız çıkması ticari hayattaki güven ortamını etkilemektedir. Piyasada birçok mal alım satımının çek karşılığında yapıldığını göz önünde bulunduran kanun koyucu karşılıksız çeklere karşı çözüm yolları üretmeye çalışmıştır. Nitekim karşılıksız çeklerle mücadele kapsamında alacaklılar için çeşitli haklar sağlanmıştır.

Bu kapsamda elinde karşılıksız çek bulunan kimselerin izleyebileceği yolları sizin için derledik.

Karşılıksız Çeklerde Kambiyo Takibi

Kanun koyucu, karşılıksız çıkan çekler için etkili takip yolu olan kambiyo senetlerine mahsus icra takibi başlatılmasına izin vermiştir. Kambiyo takibi, diğer takip yollarına göre alacaklılar açısından oldukça avantajlı bir takip yoludur. Borçlu ve cirantalara karşı başlatılan kambiyo takiplerinde, borçlular basit bir itiraz ile icra takibini durduramazlar. Nitekim icra takibine itiraz edilmesi halinde dahi İcra Mahkemelerinde görülecek itiraz davasında, senete karşı senetle ispat kuralı gereği borçlunun durumu daha zor olacaktır. Bu bağlamda elinde karşılıksız çek bulunan alacaklılar ilkin olarak zaman kaybetmeden kambiyo takibi yaparak alacağını tahsil edebilir.

Karşılıksız Çekler İçin İhtiyati Haciz Kararı

Karşılıksız çeki düzenleyen kişi ile çekin arkasında çeki cirolayan tüm kişiler hakkında icra takibi başlatmadan evvel Asliye Ticaret Mahkemesine başvurularak ihtiyati haciz kararı alınabilir. Borçlunun mallarını kaçırmasını engellemek amacıyla verilen ihtiyati haciz kararı sayesinde alacaklı borçluyu hazırlıksız yakalayarak menkul ve gayrimenkul malları üzerinde haciz uygulayabilir. İhtiyati haciz yöntemi, iyi kullanıldığı hallerde karşılıksız çekin kolaylıkla tahsil edilmesi mümkündür.

Karşılıksız Çek Düzenleyen Hakkında Cezai Yaptırım

Kanun koyucu son yaptığı düzenlemeyle beraber karşılıksız çek düzenleyen kişiler hakkında cezai yaptırım öngördü. Karşılıksız çıkan çeklerin, ticari hayattaki güven ortamını sarsması nedeniyle bu çekleri düzenleyenler hakkında Çek Kanunu 5.madde uyarınca hapis cezası veriliyor. Bu kapsamda elinde karşılıksız çek bulunan kimseler, kambiyo takibi ve ihtiyati haciz yolu ile tahsil edemedikleri alacaklarını, borçlu hakkında Savcılığa şikayette bulunmak suretiyle tahsil edebilirler. Borçlular haklarında karşılıksız çek düzenleme suçundan başlatılan ceza yargılamasından kurtulabilmek için borcun tamamını ödemeleri gereklidir. Bu nedenle alacağını alamayanlar, Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunarak çekin tahsil edilmesi için borçluya baskı uygulayabilirler.

Keşideci hakkında karşılıksız çek suçundan ceza verilebilmesi için çekin aşağıdaki unsurlara sahip olması gereklidir.

• Yazılı bulunan senetin üstünde Türkçe yahut başka bir dilde Çek kelimesinin bulunması,
• Kayıtsız, şartsız çek bedelinin ödenmesine ilişkin havale emri,
• Çeki ödemesini yapacak muhatap bankanın ticari ünvanı,
• Çekin düzenleme tarihi,
• Çekin düzenlenme yeri,
• Çeki keşide eden kişinin imzası,
• Çekin ödeme gününde ödeneceği yer,

Bu unsurlara sahip olmayan bir senet, çek hükmüne sahip olamayacağı için, bu tür senetlere kambiyo takibi başlatılamayacağı gibi düzenleyen hakkında da suç duyurusunda bulunulamaz.

Karşılıksız Çeklerde Bankaların Sorumluluğu

Karşılıksız çıkan çeki keşide eden kişinin, muhatap banka üzerinde banka hesabı vardır. Bankalar, çek hesabı açmadan evvel çek hesabı açılmasını talep eden kişiden her çek yaprağı için belirli miktar teminat bedeli tahsil ederler. İşbu teminat miktarı 2018 yılında 1.800 TL civarındadır. Bu bağlamda ödeme tarihinde bankada karşılığı bulunmayan çekler hakkında karşılıksız çek işlemi yapılırken şeklen yetkili madden haklı hamile banka nezdinde bulunan çek yaprak bedeli ödenir. Çek keşide eden kişi, bu bedeli bankaya teminat olarak yatırmamış olsa dahi banka bu bedeli yetkili hamile ödemekle yükümlü olacaktır. Bankanın yaprak bedelini ödememesi halinde muhatap bankaya karşı icra takibi başlatılabilir.