Fevkalade Amortisman Nedir? Hangi Durumlarda Kullanılır?

Ticari faaliyette bulunan işletmeler, faaliyette bulundukları ülke mevzuatında yer alan kurallara uymak zorundadır. Gerek ticaret kanunu gerekse de vergi kanunları işletmelerin uyması gereken kuralları kesin bir şekilde belirlemiş, bunların dışında hareket edilmesi durumunda çeşitli mali ve idari cezalara maruz kalabilmektedir. Buradan hareketle vergi kanunlarında bahsi geçen amortisman uygulamasını ve içeriğindeki fevkalade amortismanın ne olduğunu açıklayacağız.

Amortisman Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Amortisman, iktisadi işletme aktifine kaydedilen ve bilanço hesaplarında maddi duran varlıklar içinde yer alan taşınır ve taşınmazların yıpranma yahut eskimesi nedeniyle yıpranma veya eskime değerlerinin hesaplanıp gider yazılması uygulamasıdır. Vergi mevzuatı ticari işletme aktifinde yer alan maddi duran varlıkların ilk aktife girdiği yıl tamamının gider yazılmasına izin vermemekte, yıllara yayılı bir şekilde gider yapılmasına izin vermektedir. Amortisman uygulaması ve oranları VUK genel tebliğinde belirtilmiş, sahip olunan maddi duran varlıklar ancak bu oranlara göre hesaplanıp gider yapılacaktır. Bir örnek yardımıyla açıklayacak olursak;

İşletme, bedelini bankadan ödemek suretiyle 100.000,00 TL ve 18.000,00 KDV bedelle makine satın almış ve bunu aktifine kaydetmiştir. Kayıt işlemini yapacak olursak,

——————————————-//———————————————–

253 Tesis Makine Cihaz 100.000,00

191 İndirilecek KDV 18.000,00

                                                            102 Bankalar 118.000,00

——————————————————————————————–

Tesis makine cihaz çalıştıkça veya kullanıldıkça yıpranmaya maruz kalacağından, VUK tebliğinde faydalı ömrü 5 yıl olarak belirtilmiştir. Yani 100.000,00 TL değerli makine 5 yıla yayılarak amortisman ayrılacaktır. Mükellefin normal ve endirekt amortisman yöntemini seçtiğini düşünerek, ilk yıl kayıt edilecek amortisman;

100.000,00/5= 20.000,00 olacaktır.

—————————————–//————————————————-

730 Genel Üretim Gideri 20.000,00

                                                              257 Birikmiş Amortisman 20.000,00

——————————————————————————————–

Amortisman Çeşitleri

Normal Amortisman, Azalan Amortisman, Madenlerde Amortisman, Fevkalade Amortisman olarak sayılabilir.

Fevkalade Amortisman Nedir?

İşletme aktifine kayıtlı bir duran varlığın, beklenmeyen durumlar karşısında değerinde ciddi azalma meydana gelmesi ile hesaplanacak amortismandır. Beklenmeyen durumlar;

– Sel, deprem, yangın nedeniyle değerini kaybetmesi

– Yeni icatlar nedeniyle kullanılan duran varlığın artık kıymetini kaybetmesi.

– Çok fazla çalışmaya tabi tutulan kıymetlerin fazlasıyla yıpranması nedeni.

Böyle bir durumla karşılaşılması üzerine ilgili mali idarenin onayı alınarak, mali idare tarafından kabul edilen değerin tek seferde gider yapılması ile uygulanabilecektir.

Örneğin 50.000,00 TL net aktif değeri olan makina, yangın nedeniyle kullanılamaz hale gelmiş, mükellef mali idareye (vergi dairesi) başvurmuş, ilgili takdir komisyonu makinanın değerinin 4.000,00 TL olduğunu takdir etmiştir. Aradaki fark hurda olacağından idarenin de onayıyla 46.000,00 TL tek seferde gider yazılacaktır.